کد مطلب:38904
شنبه 1 فروردين 1394
آمار بازدید:29
در قرآن كريم چند نوع ولايت ذكر شده است؟ و چه كساني بر انسان ولايت دارند؟
ريشة لغوي ولايت عبارت است از: دو چيز يا بيشتر از يك جنس كه پي در پي به وجود آيند، بيآن كه چيزي از غير آن جنس ميان آنها حايل شود. اين لفظ و مشتقات آن در قرب و نزديكي به كار ميرود. نزديكي يا از جهت مكان است يا فاميلي يا دوستي يا نصرت و يا اعتقاد.( ر.ك: راغب اصفهاني، مفردات الفاظ القرآن، مكتبة المرتضويه، ص 570. ) ولايت در معاني نصرت، محبت، قبول اولويت كسي در تدبير امري، سلطه، سلطنت و... به كار رفته است.
در قرآن كريم ولايت در معاني گوناگوني به كار رفته و مصاديق متعددي براي كساني كه ولايت دارند ذكر شده است.
در يك تفسيم بندي كلي، ولايت در قرآن را به دو قسم ميتوان تقسيم نمود:
1. ولايت حق، صحيح يا ايجابي ; يعني ولايتي كه قرآن آن را به رسميت شناخته است و از مسلمانان خواسته آن را بپذيرند تا از بركات دنيوي و اخروي آن بهرهمند شوند.
2. ولايت باطل يا سلبي; يعني ولايتي كه قرآن آن را به رسميت نشناخته است و از مسلمانان خواسته تا آن را نپذيرند. اين ولايت در مورد كساني است كه ولايت خدا را نپذيرند.
قسم اول از ولايت انواعي دارد:
1. ولايت خداوند; ولايت خداوند چند قسم است:
الف ـ ولايت تكويني و حقيقي; يعني خداوند در همه اشيأ تصرف ميكند و تدبير امر خلق به دست اوست. اَمِ اتَّخَذوا مِن دونِهِ اَولِيأَ فَاللّهُ هُوَ الوَليُّ وهُوَ يُحيِ المَوتيَ وهُوَ عَليَ كُلِّ شَيءٍ قَدير; (شوري،9)آيا به جاي او اوليايي براي خود گرفتهايد؟ خداست كه وليّ راستين است و اوست كه مردگان را زنده ميكند و هموست كه بر هر چيزي تواناست. اَنتَ وليّي فِي الدُّنيا والأَخِرَة ...; (يوسف، 101)... تنها تو در دنيا و آخرت وليّ من هستي... ولايت به معناي نصرت مؤمنان، زير مجموعه ولايت تكويني است. ذَلِكَ بِاَنَّ اللّهَ مَولَي الَّذينَ ءامَنوا واَنَّ الكـَفِرينَ لا مَوليَ لَهُم;(محمد،11) چرا كه خدا سرپرست و ياريكنندة كساني است كه ايمان آوردهاند، ولي كافران را سرپرست و ياري كننده نيست.
ب ـ ولايت تشريعي و اعتباري; يعني تشريع احكام و هدايت و ارشاد مردم. اللّهُ ولِيُّ الَّذينَ ءامَنوا يُخرِجُهُم مِنَ الظُّـلُمـَتِ اِلَي النُّورِ ...; (بقره،257) خداوند سرور كساني است كه ايمان آوردهاند. آنان را از تاريكيها به سوي روشنايي به در ميبرد...
... واللّهُ وَلِيُّ المُؤمِنين; (ال عمران،68) ; ... واللّهُ ولِيُّ المُتَّقين; (جاثيه،19)
2. ولايت فرشتگان; فرشتگان به اذن الهي تدبير برخي از امور عالم را برعهده دارند.
و النّـَزِعـَتِ غَرقـا* والنّـَشِطـَتِ نَشطـا * والسّـَبِحـَتِ سَبحـا * فَالسّـَبِقـَتِ سَبقـا * فَالمُدَبِّرَتِ اَمرا; (نازعاتـ5) سوگند به فرشتگاني كه ]از كافران[ به سختي جان ستانند، و به فرشتگاني كه جان ]مؤمنان[ را به آرامي گيرند، و به فرشتگاني كه ]در درياي بيمانند[ شناكنان شناورند، پس در پيشي گرفتن ]در فرمان خدا[ سبقت گيرندهاند، و كار ]بندگان[ را تدبير ميكنند.
و نيز مؤمنان را ياري ميكنند. ...اَنّي مُمِدُّكُم بِاَلفٍ مِنَ المَلَغكَةِ مُردِفين;(انفال،9) من شما را با هزار فرشتة پياپي، ياري خواهم كرد.
3. ولايت بشري; اين نوع ولايت، اقسامي دارد:
الف ـ ولايت رسول، پيامبران و معصوميناينان دوگونه ولايت دارند. ولايت تكويني و ولايت تشريعي.
ولايت تكويني آنان به اين معناست كه ميتوانند به اذن الهي در جهان آفرينش و تكوين تصرف كنند و بر خلاف عادت و جريان طبيعي، حوادثي را به وجود آورند، مانند: شفاي بيماري غير قابل علاج، زندهكردن مردگان و... آيههاي فراواني به اين نوع ولايت دلالت دارند. مانند: آل عمران ،48 و 49; ص ،36 ; نمل ،40، مائده ،110 و...
ولايت تشريعي آنان به اين معنا است كه حاكميت و سرپرستي قانون الهي را بر عهده دارند، مردم را به دين دعوت ميكنند، بين آنان حكومت و قضاوت ميكنند. اَلنَّبِيُّ اَوليَ بِالمُؤمِنينَ مِن اَنفُسِهِم...;(احزاب،6)اِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ ورَسولُهُ والَّذينَ ءامَنوا... ; (مائده،55); و ما كانَ لِمُؤمِنٍ ولا مُؤمِنَةٍ اِذا قَضَي اللّهُ ورَسولُهُ اَمرًا اَن يَكونَ لَهُمُ الخِيَرَةُ مِن اَمرِهِم...;(احزاب،36); يـَاَيُّهَا الَّذينَ ءامَنوا اَطيعُوا اللّهَ واَطيعُوا الرَّسولَ واُولِي الاَمرِ مِنكُم...(نسأ،59)
ب ـ ولايت افرادي خاص در محدودة خاص: مانند ولايت اولياي دم (وارثان مقتول)، اولياي صغار، اولياي ارث ... ومَن قُتِلَ مَظلومـًا فَقَد جَعَلنا لِوَليِّهِ سُلطـَنـًا...;(اسرأ،33)... و هر كس مظلوم كشته شود، به سرپرست وي قدرت دادهايم... و بقره، 282 و 237; نسأ، 33.
ج ـ ولايت عموم مردان و زنان مؤمن بر يكديگر; والمُؤمِنونَ والمُؤمِنـَتُ بَعضُهُم اَولِيأُ بَعضٍ...; (توبه، 71) و (انفال،72)
ولايت باطل يا سلبي، انواعي دارد:
1. ولايت طاغوت; ... والَّذينَ كَفَرُوا اَولِياؤُهُمُ الطّـَغوتُ يُخرِجونَهُم مِنَ النُّورِ اِلَي الظُّـلُمـَتِ...; (بقره،257)
2. ولايت كافران; لا يَتَّخِذِ المُؤمِنونَ الكـَفِرينَ اَولِيأَ مِن دونِ المُؤمِنِينَ...; (آل عمران، 28)
3. ولايت اهلكتاب; يـَاَيُّهَا الَّذينَ ءامَنوا لا تَتَّخِذوا اليَهودَ والنَّصـَرَيَ اَولِيأَ...; (مائده، 51)
4. ولايت شيطان; ... اِنّا جَعَلنَا الشَّيـَطينَ اَولِيأَ لِلَّذينَ لا يُؤمِنون...; (اعراف،27) ... اِنَّهُمُ اتَّخَذواالشَّيـَطينَ اَولِيأَ مِن دونِ اللّهِ...; (اعراف،30) با توجه به آنچه گفته شد، مشخص ميشود كه خداوند، پيامبر و امامان: بر همة مردم ولايت دارند، با اين تفاوت كه ولايت خداوند بالاصاله است، ولي ولايت پيامبر و امامان در طول ولايت الهي بلكه مظهر ولايت الهي است.
اولياي دم، اولياي صغار، اولياي ارث و مردمان و زنان مؤمن بر يكديگر ولايت دارند. ولايت آنان در محدودة شريعت اسلام و قانون اسلامي است.( ر.ك: علامه طباطبايي، الميزان، دفتر انتشارات اسلامي، ج 6، ص 12 ـ 14، و ج 18، ص 230 ـ 231 ; آيت الله شيرازي و ديگران، پيام قرآن، دارالكتب الاسلاميه، ج 9، ص 161 ـ 175 ; آيت الله جوادي آملي، ولايت در قرآن . )
مطالب این بخش جمع آوری شده از مراکز و مؤسسات مختلف پاسخگویی می باشد و بعضا ممکن است با دیدگاه و نظرات این مؤسسه (تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج)) یکسان نباشد.
و طبیعتا مسئولیت پاسخ هایی ارائه شده با مراکز پاسخ دهنده می باشد.